Προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα των τροφίμων και η προστασία των πολιτών, οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν θεσπίσει ανώτερα επιτρεπτά όρια για την παρουσία ουσιών που θεωρούνται επιμολυντές ή παράγοντες νοθείας, και έχουν καθορίσει τις απαιτούμενες διαδικασίες ελέγχου. Στις μέρες μας, για τον προσδιορισμό των ουσιών αυτών απαιτούνται πολύπλοκες, χρονοβόρες και κοστοβόρες εργαστηριακές αναλύσεις. Στις περιπτώσεις όμως των ευπαθών τροφίμων, όπως το γάλα, απαιτείται άμεσος έλεγχος της πρώτης ύλης και των επεξεργασμένων προϊόντων για την απελευθέρωση τους στην αγορά. Μεταξύ των παραμέτρων που απαιτείται να προσδιοριστούν στο γάλα, σημαντικότερες είναι η παρουσία βακτηρίων και Αφλατοξίνης Μ1 (AFM1) καθώς και η νοθεία πρόβειου ή κατσικίσιου γάλακτος με αγελαδινό. Τα βακτήρια και η AFM1 αφορούν όλα τα είδη γάλακτος. Ο έλεγχος της νοθείας αφορά κυρίως την προστασία των καταναλωτών με αλλεργική προδιάθεση στο αγελαδινό γάλα, αλλά και τον εντοπισμό απάτης που αφορά την πρόσμιξη προϊόντων πρόβειου ή κατσικίσιου γάλακτος με αγελαδινό με στόχο την κερδοφορία. Για τα μεν βακτήρια, οι εφαρμοζόμενες μέθοδοι ανίχνευσης τους απαιτούν εμπλουτισμό του δείγματος για τουλάχιστον 24 ώρες τους ενώ ο προσδιορισμός της AFM1 και ο εντοπισμός νοθείας πραγματοποιείται με κοστοβόρες εργαστηριακές αναλύσεις. Στο FOODSENS θα αναπτυχθεί ένα νέο σύστημα το οποίο θα καλύψει την επιτακτική ανάγκη της βιομηχανίας τροφίμων για συμπίεση του χρόνου που μεσολαβεί μεταξύ δειγματοληψίας και αποτελέσματος αλλά και του κόστους των αναλύσεων. Το προτεινόμενο σύστημα θα αναδείξει τα σημαντικά πλεονεκτήματα της ταυτόχρονης ανίχνευσης AFM1 και νοθείας αιγοπρόβειου με αγελαδινό γάλα στα σημεία συλλογής του γάλακτος και της ανίχνευσης των βακτηρίων όπως τα Bacillus cereus και Listeria monocytogenes ικανοποιώντας τα απαιτούμενα νομοθετικά όρια.

Στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη ενός εργαλείου για ταχείες και χαμηλού κόστους αναλύσεις στον Τομέα των Τροφίμων. Αναλυτικότερα, βασικοί στόχοι είναι η ανίχνευση AFM1 και νοθείας αιγοπρόβειου με αγελαδινό γάλα στα σημεία συλλογής του και η ανίχνευση Bacillus cereus και Listeria monocytogenes σε χρόνο μικρότερο από 10 min εφόσον τα δείγματα έχουν φορτία >100 cfu/mL και μέχρι 6 ώρες για πολύ χαμηλά ή μηδενικά φορτία. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, το FOODSENS θα εκμεταλλευτεί την πείρα και επιτυχημένη συνεργασία στην ανάπτυξη καινοτόμων βιοαισθητήρων δύο ερευνητικών εργαστηρίων του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και την πολυετή εμπειρία του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας στην ανίχνευση μικροοργανισμών σε τρόφιμα. Η τεχνογνωσία τους θα συνδυαστεί με την δυναμικότητα μίας νεοφυούς ΜμΕ (ThetaMetrisis) με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα και εξειδίκευση σε τεχνολογικές λύσεις για φωτονικά συστήματα, η οποία θα αναπτύξει την μετρητική διάταξη. Η αξιολόγηση του FOODSENS θα πραγματοποιηθεί από μία εκ των μεγαλύτερων Βιομηχανίων Τροφίμων, την εταιρεία ΓΙΩΤΗΣ. Ένας από τους βασικότερους στόχους της πρότασης είναι και η κατάστρωση επιχειρηματικού σχεδίου για την εμπορική αξιοποίηση της συσκευής FOODSENS στην παγκόσμια αγορά αναλυτικών οργάνων. Τέλος, θα γίνουν δράσεις προβολής και διάχυσης των αποτελεσμάτων τόσο στην ακαδημαϊκή όσο και την επιχειρηματική κοινότητα. Οι δράσεις αξιοποίησης και διάχυσης των αποτελεσμάτων θα συντονιστούν από τον ΣΕΒΤ και το δίκτυο ΠΡΑΞΗ.

Το νέο αυτό εργαλείο βασίζεται σε απευθείας εμβαπτιζόμενη φωτονική ψηφίδα που λειτουργεί ως βιοαισθητήρας χωρίς τη χρήση σημασμένων μορίων (label-free). Το σύστημα θα διαθέτει τα ακόλουθα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε σχέση με όλες τις υπάρχουσες αναλυτικές λύσεις: - Απεξάρτηση του τελικού συστήματος από μικροευστομηχανικές διατάξεις - Απλότητα λειτουργίας, μηχανική σταθερότητα, μείωση κόστους και όγκου του συστήματος - Ικανότητα ταυτόχρονης ανίχνευσης δύο αναλυτών χωρίς την χρήση ιχνηθετών - Αυτοαναφορικότητα - Δυνατότητα υλοποίησης της ψηφίδας σε συμβατικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας ολοκληρωμένων κυκλωμάτων Ο μοναδικός αυτός συνδυασμός πλεονεκτημάτων καθιστά το προτεινόμενο σύστημα πολύ ελκυστικό για εφαρμογές όπου το ζητούμενο είναι η αξιοπιστία, η ταχύτητα και η συμπίεση του κόστους ανάλυσης.

Το σύστημα FOODSENS φιλοδοξεί να προσφέρει στην ελληνική και παγκόσμια Βιομηχανία Τροφίμων αποτελεσματικότερη διασφάλιση της ποιότητας και ασφάλειας των προϊόντων της, ενώ αποτελεί επιχειρηματική ευκαιρία για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Τα αναμενόμενα οφέλη συνοψίζονται στα ακόλουθα: Για την Ελληνική Βιομηχανία Τροφίμων η οποία συνιστά έναν από τους σημαντικότερους ανταγωνιστικούς και εξωστρεφείς τομείς του δευτερογενή τομέα της εγχώριας οικονομίας αναμένεται μέσω της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων του FOODSENS να μειωθεί το παραγωγικό κόστος και να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητά της. Επιπλέον, αναμένεται: ενδυνάμωση των ελληνικών ΜμΕ τροφίμων μέσω της χρήσης μεθοδολογιών που δεν απαιτούν δαπανηρό εξοπλισμό, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας λόγω της διεύρυνσης του κύκλου εργασιών τους, ενίσχυση της εξαγωγικής τους δραστηριότητας, βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα προϊόντα της Ελληνικής Βιομηχανίας Τροφίμων, ενδυνάμωση των δραστηριότατων έρευνας & ανάπτυξης. Επιπλέον, για την Ελληνική και Ευρωπαϊκή κοινωνία θα υπάρξουν: - Αυξημένη εγγύηση για ακόμη υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας των παραγόμενων προϊόντων - Αυξημένη προστασία της υγείας του καταναλωτή από τροφιμογενείς νόσους - Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης για νέους επιστήμονες και ευκαιριών συμμετοχής στην υλοποίηση τεχνολογιών αιχμής Για τη ΓΙΩΤΗΣ τα αποτελέσματα του έργου θα είναι άμεσα αξιοποιήσιμα και θα μπορέσει να ενδυναμώσει περαιτέρω το ήδη υψηλό επίπεδο του ποιοτικού της ελέγχου. Στα πλαίσια αυτά αναμένεται να επιτευχθούν: - Ενίσχυση του ήδη υψηλού επιπέδου ασφάλειας και ποιότητας των προϊόντων της - Μείωση του κόστους ποιοτικού ελέγχου - Αξιοποίηση του συστήματος ως ταχύ και αξιόπιστο εργαλείο ανίχνευσης παθογόνων μικροοργανισμών, αφλατοξίνης Μ1 και νοθείας αιγοπρόβειου γάλακτος με αγελαδινό - Περιορισμός της διάρκειας αποθήκευσης πρώτων υλών και προϊόντων και αμεσότερη διάθεση παρτίδων στην αγορά - Ενίσχυση της εικόνας της εταιρίας ως ηγέτιδας στον τομέα ελέγχου ασφάλειας και ποιότητας των προϊόντων της - Ενδυνάμωση της ανταγωνιστικής της θέσης στην Ελληνική αγορά και ενίσχυση των προσπάθειών της για διείσδυση σε νέες αγορές του εξωτερικού. Για τη ThetaMetrisis η περιοχή των βιοαναλυτικών συστημάτων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω του μεγέθους της συγκεκριμένης αγοράς αλλά και της τεχνογνωσίας που κατέχει η εταιρεία στο σχεδιασμό/κατασκευή φωτονικών συστημάτων. Η εταιρεία αναμένεται να επιτύχει διείσδυση στην αγορά αναλυτικών εργαλείων για τη Βιομηχανία Τροφίμων και αύξηση του κύκλου εργασιών της, αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού της με προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης και την ανάπτυξη και άλλων ανάλογων αναλυτικών συστημάτων για τη Βιομηχανία Τροφίμων. Για τον ΣΕΒΤ και το δίκτυο ΠΡΑΞΗ τα αναμενόμενα αποτελέσματα του έργου δεν αφορούν μόνο τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις αλλά τη Βιομηχανία Τροφίμων συνολικά. Στα πλαίσια αυτά ο ΣΕΒΤ αναμένεται να αξιοποιήσει την παραγόμενη γνώση ώστε να παρέχει στα Μέλη του αναβαθμισμένες υπηρεσίες και ενημέρωση για νέες γρήγορες τεχνικές ανάλυσης, ανοίξει διάλογο με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς σχετικά με την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνικών ανάλυσης, και να ενδυναμώσει τις δράσεις προώθησης της καινοτομίας που αναπτύσσει. Σε γενικότερο πλαίσιο, η κοινοπραξία αποσκοπεί να ενδυναμώσει την εγχώρια βιομηχανία τροφίμων και να προσφέρει στην ελληνική κοινωνία ως εξής: Για τους ακαδημαϊκούς φορείς (ΕΝΜ, ΕΑΠ και EMBT) αναμένονται: - Απόκτηση νέας γνώσης και επέκταση της υπάρχουσας τεχνογνωσίας σε νέα πεδία συνδεδεμένα με τις ανάγκες της εγχώριας βιομηχανίας - Ενίσχυση του ακαδημαϊκού προφίλ μέσω αύξησης δημοσιεύσεων/ανακοινώσεων - Συμβολή στην ανάσχεση του brain drain με θέσεις εργασίας για νέους σε επιστημονικούς/τεχνολογικούς τομείς αιχμής - Διεύρυνση των ερευνητικών τους πεδίων και σύσφιξη σχέσεων με τη Βιομηχανία Τροφίμων - Επέκταση του IP Portfolio τους μέσω διπλώματος ευρεσιτεχνίας - Εκμετάλλευση των παραγομένων αποτελεσμάτων, κυρίως με την μορφή royalties ή licensing των τεχνολογιών που θα αναπτυχθούν.